رزین چیست؟
“رزین” اصطلاحی است که به طور گسترده و معمول برای توصیف ترکیبی استفاده می شود که به صورت مایع است و سپس در طی فرایند هایی خاص به یک سطح جامد و سفت تبدیل شود ، بنابراین صمغ درخت را نیز می توان نوعی از این مواد دانست.
به طور دقیق تر رزین ها معمولا مواد چسبناکی هستند که از طریق فرآیند پخت به پلیمر های سفت و سخت تبدیل می شوند. فرایند پخت اغلب با کمک اشعه ی UV و یا با کمک هاردنر ها صورت می پذیرد. این مواد به طور طبیعی نیز وجود دارند که امروزه به دلیل افزایش تقاضا و جمعیت اغلب به صورت مصنوعی ساخته می شوند.
برخی از انواع مصنوعی خاصیت مشابه انواع طبیعی را دارند ، اما بسیاری از آنها می توانند خواص متفاوتی نیز داشته باشند.
طبیعی: به طور طبیعی از درختان ناشی می شود. این ترکیب ماده ای ارگانیک است که در ساخت لاک الکل ، مواد لعاب دهنده مواد غذایی و … استفاده می شود.
سنتزی یا مصنوعی: انواع مصنوعی مانند آنچه در جواهرات ، صنایع دستی و دیگر صنایع استفاده می شود ، برای تقلید از رزین های گیاهی در سال های اخیر تولید شده اند این ترکیبات چسبناک هستند و قادر به سخت شدن دائمی می باشند. این مواد، ترکیباتی غیر آلی هستند. برخی از انواع مصنوعی عبارتند از:
- پلی استر: برای تولید اشیا پلاستیکی در مقیاس بزرگ مانند مبلمان ، ساخت جواهرات و… استفاده می شود.
این ماده از واکنش اسید های دوتایی و الکل های پلی هیدریک تشکیل می شوند. بسیار انعطاف پذیر است و مقاومت بسیار خوبی در برابر گرما ، مواد شیمیایی و شعله دارند.این مواد هزینه ی کمی دارند و در ساخت ابزارآلات اسکی ، میله های ماهیگیری ، اجزای هواپیما و کشتی ، پوشش ها ، لوازم تزئینی و بطری ها مورد استفاده قرار می گیرد.
انواع موجود:ROSIN 146
- KA-100L
- KE-100F
- KS-2100
- K-803L
- 138 A
- سیلیکون
این مواد قبلا از واکنش سیلیکات سدیم و کلروسیلان های مختلف ایجاد می شدند. اما امروزه با مواد کم واکنش تری مانند تترااتوکسی سیلان یا اتیل پلی سیلیکات به وجود می آیند. پایداری حرارتی و اکسیداتیو خوبی دارند و انعطاف پذیر و ضد آب هستند.
رزین های سیلیکونی به دلیل ساختار شبکه سه بعدی ، فیلم های سخت را تشکیل می دهند و برای ساخت لاستیک ، و سطوح ضد آب مورد استفاده قرار می گیرند.
- اپوکسی
این ماده دارای گروه های اپوکسیدی است و با نام پلی اپوکسید نیز شناخته می شود. آنها دارای مقاومت شیمیایی و حرارتی عالی و خاصیت چسبندگی قوی هستند و برای ساخت چسب ها ، کفپوش ها ، آسترها و پوشش های سطحی استفاده می شوند. - پلی اتیلن
با تولید بیش از 100 میلیون تن سالانه متداول ترین نوع رزین هستند. آن ها دارای مقاومت شیمیایی و بخار یا رطوبت و انعطاف پذیری بالایی هستند و برای بسته بندی، تهیه ی ظروف ، کابل های عایق ، پوشش ها ، اسباب بازی ها ، قالب ها ، روکش ها و لوله ها استفاده می شوند.
- آکریلیک
این مواد ترموپلاستیک هستند. که از اسید اکریلیک ، اسید متاکریلیک یا سایر ترکیبات مرتبط ایجاد می شوند. اکریلیک در برابر ضربه و UV مقاوم هستند. از آنها برای پانل های ساختاری و تزئینی ، چسب ها ، الاستومرها ، پوشش ها ، کاشی های شفاف و… استفاده می شود
- فنولیک:
نوع فنلی نیز گرمازا است و در برابر نفوذ رطوبت، حرارت، ضربه، گرما و خوردگی های شیمیایی مقاومت بالایی دارد. در ساخت لمینت، ابزار آلات الکتریکی، چسب، سیمان ، ریخته گری و… استفاده می شود.
- آلکیدی:
ترکیبی ترموپلاستیک است که در اثر حرارت دادن پلی هیدریک با اسید های دوتایی به وجود می آید. این مواد دارای خصوصیات الکتریکی و حرارتی عالی و مقاومت شیمیایی خوبی هستند.کم هزینه هستند و برای عایق الکتریکی ، ابزارآلات الکترونیکی ، پرکننده های بتن و رنگ استفاده می شوند.
انواع موجود:ALKYMOK 115
- ALKYMOK 115 BW60
- 21055
- 31060
پلی کربنات
این ترکیب ترموپلاستیک از واکنش بیسفنول آ و فسژن به دست می آید.دارای ضریب شکست بالا ، پایداری الکتریکی و حرارتی زیاد و مقاومت در برابر فیلتراسیون هستند.
برای ساخت کلاه ایمنی ، لنزها ، ابزارالات الکتریکی ، فیلم عکاسی و عایق ها از این مواد استفاده می شود.
پلی آمید
از مونو مر های آمیدی تشکیل شده است. سبک وزن هستند و به راحتی قالب گیری می شوند. در الیاف ، چرخ دنده ها ، بخیه ها ، لاستیک ها ، بند ساعت ، بسته بندی و بطری ها استفاده می شوند.
پلی اورتان
از اجزای پلی ال و ایزوسیانات تشکیل شده اند. در صورت ترکیب با سایر رزین ها از خاصیت ارتجاعی و چسبندگی زیادی برخوردار می شوند و در چسب ها، الیاف، الاستومر ها و ساخت لباس ها ، مبلمان و… استفاده می شوند.
پلی استایرن
هیدروکربن های آروماتیکی هستند که دارای هزینه ی کم و تولید آسان می باشند. این مواد در برابر اسید ها ، مواد قلیایی و نمک ها مقاومت بسیار خوبی دارند.
رزین های پلی استایرن همچنین از وضوح و انعطاف پذیری خوبی برخوردار هستند.برای عایق بندی ، ساخت لوله ها ، فوم ها ، برج های خنک کننده ، لاستیک ، ابزارهای خودرو و داشبورد از این نوع استفاده می شود.
پلی پروپیلن
ترموپلاستیک و فاقد BPA است. دارای چگالی کم و مقاومت حرارتی خوبی است. قابلیت ضدعفونی سازی را دارند ، بنابراین اغلب برای ساخت تجهیزات پزشکی استفاده می شوند. رزین های پلی پروپیلن همچنین مقاومت شیمیایی خوبی دارند و برای ساخت اسباب بازی ها ، قطعات الکترونیکی ، لوله ها ، الیاف و پوشش ها استفاده می شوند.
چگونه این مواد جامد و سخت می شوند؟
اساسا رزین های ترموست با یک ماده پخت (کاتالیزور پلیمریزاسیون) در دمای اتاق مخلوط می شود. بسته به محصولات استفاده شده و زمان پخت دمای محیط می تواند از 5 دقیقه تا 3 روز برای یک شی کوچک متفاوت باشد.
مخلوط کردن دو پارت ، هاردنر و رزین معمولا در قالب سیلیکونی آماده انجام می شود. مخلوط کردن دو قسمت با هم باعث واکنش گرمازا می شود. رزین برای مدت کوتاهی گرمای شدید تولید می کند (حتی تا 110 درجه سانتیگراد ) بنابراین حتما از قالب های مناسب در هنگام اختلاط استفاده کنید. پس از اتمام فرآیند پخت ، ماده ی نهایی می تواند از قالب خارج شده و آماده سایش و پرداخت شود.
تاريخچه صنعت رنگ و رزين ايران
در سال 1318، اولین واحد رنگسازی امروزی به نام رنگسازی ایران اقدام به تولید و عرضه رنگ روغــنی كارخانه‌ای نمود و پس از آن شركتهای رنگ سرو و رنگ شمس فعالیت رنگسازی خود را آغاز نمودند. در آن سالها هنوز رنگ روغنی كارخانه‌ای با استفاده از روغن های گیاهی و پودرهای معدنی تولید می شـد و این امر تا سال 1341 كه اولین محصول رنگ روغنی با استفاده از رزین الكید توسط شركت پلاسكار به بازار عرضه گردید، ادامه داشت.
رنگ پلاستیك بر پایه پلی وینیل استات برای مصارف ساختمانی نیز برای اولین بار در سال 1338 توســـط شركت پلاسكار تولید و عرضه شد و پس از آن شركتهای هاویلوكس ،رنگین، دیروپ، سوپر رنگ از سال 1341 تا 1347 به تدریج، رنگ پلاستیك خود را به بازار عرضه نمودند.
در واقع می توان گفت كه در سال 1344 صنعت رنگسازی در ایران شكل تازه ای یافت و واحدهای مـتعددی فعالیت خود را آغاز نمودند. شركتهای تاباشیمی، دیروپ ایران، رنگین، سوپررنگ و پارس پامچال از جمله شركتهایی هستند كه در این سال پا به عرضه صنعت رنگ كشور گذاشته و محصولات جدیدی مانند لاكهای روی چوب، رنگهای هوا خشك و كوره‌ای صنعتی و رنگهای تعمیری خودرو را به بازار عرضه نمودند.
از اواخر دهه 50 تعداد واحدهای تولیدكننده رنگ افزایش یافت و امروز صنعت رنگ كشور با بیـش از 350 واحد صنعتی مجاز با مجموع ظرفیت 900 هزارتن در سال تولید انواع رنگهای ساختمانی و صنعتی و همچنین صدها واحد غیر مجاز مشغول به فعالیت می باشد.
صنعت تولید رزین های مورد مصرف در رنگسازی نیز در كشور سابقه ای طولانی دارد. برای بررسی تاریخچه این صنعت به سال 1344 باز می‌گردیم كه برای اولین بار رزین الكید بوسیله رنگسازی ایران و رزیـن پلی‌وینیل‌استات نیز توسط پلاسكار تولید گردید و پس از آن شركتهای پارس سادولین، دیروپ ایران اقدام به تولید رزین الكید و هو خست ایران به تولید رزین پلی‌وینیل‌استات همت گماردند. و امروز صنعت رزین كشور با بیش از 120 واحد صنعتی و مجموع ظرفیت 750 هزارتن در سال قادر است انواع رزینهای پلی‌وینیل‌استات و كوپلیمرهای آن، انواع رزینهای الكید و اصلاح شده آن، آمینو رزینها، انواع پلی‌استر غیراشباع، رزینهای اكریلیك و رزین فنولیك را تولید نماید.
از چه رنگ هایی میتوان در رزین استفاده کرد؟
اگر تا به حال با رزین کار کرده باشید و نمونه کارهای آن را دیده باشید میدانید که رزین یک ماده ی شفاف و بی رنگ است. اما قابلیت ترکیب با رنگ های مختلفی را دارد. رنگ های مخصوص رزین به چند دسته ی کلی تقسیم میشوند:
- رنگ های جوهری
این رنگ ها بعد از مخلوط شدن در رزین شفافیت رزین را حفظ می‌کنند و به صورت مایع هستند.
٢–رنگ های خمیری
این رنگ ها غلظت بالایی دارند و رزین رو مات می‌کنند به همین دلیل برای ایجاد بافت مثل موج دریا از این نوع رنگ رزین استفاده میشود. رنگ رزین خمیری به دلیل داشتن جرم حجمی بالا مناسب ایجاد بافت میباشد.
٣–رنگ های پودری
اصلی ترین نوع رنگ های رزین رنگ های پودری هست این رنگ ها جامد بوده و به راحتی قابلیت ترکیب و ساخت رنگ جدید را دارد. رنگ های پودری تنوع رنگی گسترده ای دارد که باعث ایجاد دستساز های رزینی منحصر به فردی میشود
۴–رنگ های جوهر الکلی و میکروبی
رنگ های جوهر الکلی همانطور که از اسمش مشخص است پایه الکل میباشد و به همین دلیل در رزین به راحتی حل نمی‌شود و همین حل نشدن سبب ایجاد بافت های جذابی در رزین میشود.
قالب های سیلیکونی جهت کار با رزین
قالب های سیلیکونی اگر از سیلیکون مناسب ساخته نشده باشد باعث کدری کار رزینی میشود برای همین از قالب های سیلیکونی مخصوص آشپزی استفاده نکنید. قالب های سیلیکونی یک بار مصرف نیستند و اگر درست از آنها نگهداری کنید از بین نمی‌رود. بهتر است قاب سیلیکونی رزین را در مکان خنک نگهداری نکنید. برای شستشو فقط از آب خالی و الکل ایزوپروپیل استفاده کنید و هرگز جسم تیز به آن نزنید.از اسکاچ ها و اسفنج های نرم برای شست و شوی قالب سیلیکونی استفاده کنید.
توجه داشته باشید که استفاده از رنگ های بی کیفیت در ترکیب با رزین سبب میشود که قالب سیلیکونی شما به مرور خراب شود و در نهایت کیفیت کارهای رزینی خارج شده از آن نیز پایین بیاید.
این نکته را در نظر داشته باشید که حالت لاستیکی رزین یا سفت نشدن آن به هیچ عنوان مربوط به قالب سیلیکونی نیست.تنها مشکلی که قالب سیلیکونی میتواند برای کارهای رزینی شما ایجاد کند کدر شدن کار یا ایجاد خط و خش روی کار است که در نهایت با پرداخت و پولیش رزین میتوان آن را ترمیم کرد.
برای درست کردن زیورآلات به قاب زیورآلات احتیاج دارید. این قاب ها دارای جنس های مختلفی میباشند مثل قاب برنجی-قاب استیل-قاب مسی-قاب نقره و … اما پیشنهاد می شود از قاب های برنجی و یا استیل استفاده کنید که به مرور زمان دچار تغییر رنگ یا اکسید شدن نشود و همینطور دارای قیمت مناسبی هم میباشد.
قاب های زیورالات در دو نوع کفی دار و بدون کفه در بازار موجود هستند که بسته به سلیقه و نوع کار میتوانید از یکی از آنها استفاده کنید.
رزین مورد استفاده برای این قاب ها اغلب با گل های خشک متنوع و یا رنگ های مخصوص رزین ترکیب میشود.
توجه داشته باشید که گل خیس درون رزین دچار تغییر رنگ و خیسی میشود.به همین دلیل حتما از نوع خشک شده ی گل برای کارهای رزینی استفاده کنید.
